przyimek

Tahrir Square, Baghdad, Iraq, photo by Hasan Majed on unsplash.com

bi, bī, b- – w, np. bi⏝l-ġurfa – w pokoju, b⏝Sāmarra – w Samarze, bī-hum – w nich, bi⏝ṣ-ṣubuḥ – rano. Gdy rzeczownik następujący po b- zaczyna się od spółgłoski zwartej jak b, d, k czy t, wówczas przyimek ten poprzedzany jest czymś w rodzaju zredukowanej samogłoski i, np.: ⁱb⏝Maṣir – w Egipcie, ⁱb⏝Baġdād – w Bagdadzie, ⁱb⏝derb-ek – po drodze (dosł. po twojej drodze), ⁱb⏝Kerbela – w Karbali, ⁱb⏝Tikrīt – w Tikricie.
Przyimek ten nadaje też takie znaczenie jak narzędnik w jęz. polskim, np. bi⏝l-qiṭār – pociągiem, bi⏝č-čākūč – młotkiem, a także znaczenie przysłówkowe, np. b⏝surᶜa – szybko;
min – z, od, np.: min Baġdād – z Bagdadu, mn⏝il-medrese – ze szkoły, min ḏeheb – ze złota, min ḫišeb – z drewna, azġar min uḫt-eh – młodszy od swojej siostry. Gdy następujący po min sufiks zaczyna się od samogłoski, wtedy końcowa spółgłoska n ulega podwojeniu, jak np. minn-eh – od niego, minn-ič – od ciebie (r.ż.), minn-ī – ode mnie.
li, il – do, dla, np.: li⏝l-Baṣra – do Basry, li⏝s-sūg – na bazar, do rynku, il⏝Baġdād – do Bagdadu, il-ek – do ciebie, dla ciebie (r.m.), il-ī – do mnie, dla mnie;
ᶜala a przed przedimkiem ᶜa- – na, np.: ᶜala rās-ī – na mojej głowie, ᶜala ḥsāb-ī – na mój rachunek, ᶜa⏝l-gāᶜ – na ziemi, na podłodze, ᶜa⏝š-šamis – na Słońcu;
ǧawwa – pod, wewnątrz, np.: ǧawwa⏝l-kursī – pod krzesłem, ǧawwa⏝l-baṭṭāniyye – pod kocem, ǧawwa īd-e – pod ręką (dosł. pod jego ręką);
li⏝ǧawwa – na dół, w dół;
fōg – nad, ponad, na, np.: fōg⏝iš-šeǧere – nad drzewem, fōg mīt dīnār – ponad sto dinarów;
li⏝fōg – w górę, do góry;
giddām – przed (w odniesieniu do miejsca), np. giddām⏝il-bāb – przed drzwiami, giddām-hum – przed nimi;
li⏝giddām – w przód, do przodu;
warā, – za, np.: warā⏝l-b^yēt – za domem, warā-ye – za mną;
li⏝warā – w tył, do tyłu;
yemm – obok, przy, u, np.: yemm b^yēt-kum – obok waszego domu, przy waszym domu, yemm⏝il-m^yēz – obok stołu, przy stole, yemm-ič – przy tobie, u ciebie (r.ż.);
b^yēn, b^yēnāt – między, pomiędzy, wśród, pośród, np.: b^yēn⏝is-siyāǧ wi⏝š-šāriᶜ – między ogrodzeniem a ulicą, b^yēn-ī ū-b^yēn-ek – między mną i tobą, b^yēn⏝is-suṭūr – pomiędzy wierszami, b^yēnāt-hum – między nimi, wśród nich;
ᶜind lub ᶜid (przed wyrazami zaczynającymi się od spółgłoski) – u, np.: ᶜind⏝iǧ-īrān – u sąsiadów, ᶜind⏝iṭ-ṭabīb – u lekarza, ᶜid-ne – u nas, ᶜid-kum – u was, ᶜid ehl-ek – u twojej rodziny, ᶜind⏝il-ḥāǧa – w potrzebie, w razie potrzeby. Używane też w znaczeniu posiadania lub dysponowania czymś, np. ᶜid-hum seyyāra – mają samochód, ᶜind-ek flūs? – Masz pieniądze? ᶜind-ī fikra, – mam pomysł, ᶜind-ič wakit? – Masz czas? (r.ż.);
gabuḷ, gabḷ – przed (w odniesieniu do czasu), np. gabuḷ ᶜīd⏝il-mīlād – przed Bożym Narodzeniem, gabḷ⏝ir-rayyūg – przed śniadaniem;
baᶜd, baᶜad – po, np.: baᶜd⏝il-ᶜaša – po kolacji, baᶜad-kum – po was, baᶜad sene – za rok, baᶜd⏝išweyye – za chwilę;
wiyyā – z, razem z, np.: wiyyā abū-he – z jej ojcem, wiyyā-ye – ze mną, wiyyā-kum – z wami.