Pismo

Alfabet

Alfabet arabski składa się z 28 liter, które zapisywane są od strony prawej do lewej. Niemal wszystkie oznaczają spółgłoski. W zależności od pozycji w stosunku do sąsiednich liter w tekście przyjmują różne postacie:

samodzielną, jeśli zapisywana jest osobno,
początkową, jeśli jest pierwszą literą wyrazu i łączy się tylko z następną,
środkową, jeśli łączy się zarówno z poprzedzającą ją lterą jak i z następującą po niej,
końcową, jeśli zamyka dany wyraz i łączy się tylko z poprzedzającą ją literą.

Postacie liter alfabetu arabskiego				Transkrypcja	Nazwa litery
Samodzielna	Początkowa	Środkowa	Końcowa	Transkrypcja	Nazwa litery
ا	ا		ـا		alif
ب	بـ	ـبـ	ـب	b	bāᵓ
ت	تـ	ـتـ	ـت	t	tāᵓ
ث	ثـ	ـثـ	ـث	ṯ	ṯāᵓ
ج	جـ	ـجـ	ـج	ǧ	ǧim
ح	حـ	ـحـ	ـح	ḥ	ḥāᵓ
خ	خـ	ـخـ	ـخ	ḫ	ḫāᵓ
د	د		ـد	d	dāl
ذ	ذ		ـذ	ḏ	ḏāl
ر	ر		ـر	r	rāᵓ
ز	ز		ـز	z	zāᵓ / zāy
س	سـ	ـسـ	ـس	s	sīn
ش	شـ	ـشـ	ـش	š	šīn
ص	صـ	ـصـ	ـص	ṣ	ṣād
ض	ضـ	ـضـ	ـض	ḍ	ḍād
ط	طـ	ـطـ	ـط	ṭ	ṭāᵓ
ظ	ظـ	ـظـ	ـظ	ẓ	ẓāᵓ
ع	عـ	ـعـ	ـع	ᶜ	ᶜayn
غ	غـ	ـغـ	ـغ	ġ	ġayn
ف	فـ	ـفـ	ـف	f	fāᵓ
ق	قـ	ـقـ	ـق	q	qāf
ك	كـ	ـكـ	ـك	k	kāf
ل	لـ	ـلـ	ـل	l	lām
م	مـ	ـمـ	ـم	m	mīm
ن	نـ	ـنـ	ـن	n	nūn
ه	هـ	ـهـ	ـه	h	hāᵓ
و	و		ـو	w	wāw
ي	يـ	ـيـ	ـي	y	yāᵓ

Niektóre litery (و, ز, ر ,ذ ,د ,ا) łączą się tylko z prawej strony. Zdarzają się więc takie wyrazy, w których każda z liter zapisywana jest osobno, jak np. درس czy دار . W specjalny sposób łączą się litery lām (ل) i alif (ا), tworząc ligatury o kształcie لا lub ـلا . Odrębną formę przyjmuje też w pewnych sytuacjach reprezentacja graficzna głoski tāᵓ na końcu wyrazu. Jest to tzw. tāᵓ marbūṭa (ة), czyli „t związane”, które wskazuje na określoną funkcję gramatyczną (zob. tutaj). Jedyną zaś literą, która nie reprezentuje żadnej wartości fonetycznej jest pełniący wyłącznie funkcję ortograficzną alif.

W sąsiedztwie liter mogą pojawić się (choć z reguły są pomijane) dodatkowe znaki diakrytyczne:

na oznaczenie samogłosek, gdzie samogłoskę a zaznacza się za pomocą ukośnej kreseczki nad literą, samogłoskę i ukośną kreseczką pod literą, samogłoskę u czymś na kształt przecinka nad literą, natomiast małe kółeczko umieszczone nad literą sygnalizuje, że bezpośrednio po niej nie występuje żadna samogłoska jak w tym przykładzie: كُتِبَتْ ;
symbol umieszczony nad literą oznaczający podwojenie danej spółgłoski, jak np.: كَبَّرَ (kabbara) lub سَلَّمَ (sallama);
symbole wskazujące jednocześnie na nieokreśloność i przypadek gramatyczny umieszczane na końcu wyrazu w postaci znaku dla mianownika oraz symbolu dla biernika (nad ostatnią literą wyrazu) lub dopełniacza (pod ostatnią literą wyrazu), np.: كتابٍ , كتاباً , كتابٌ (szczegółowo na ten temat w części poświęconej deklinacji);
symbol umieszczany przeważnie nad lub pod literą alif (أ ) oraz nad wāw (ؤ ) i nad tzw. „alif maqṣūra”, czyli yāᵓ bez kropek (ئ ) oznaczający nieuwzględnioną w podstawowym zestawie liter alfabetu spółgłoskę, jaką jest zwarcie krtaniowe, czyli tzw. hamza. W piśmie arabskim spółgłoska ta potraktowana została jak znak diakrytyczny. W transkrypcji natomiast oznaczana jest za pomocą apostrofu. Niekiedy hamza jest obligatoryjnie pomijana w pisowni, co ma swoje odzwierciedlenie w stosowanej tu transkrypcji.

I. Hamzę piszemy:

1. Na początku wyrazu:

nad literą alif, jeśli hamza wokalizowana jest przez smogłoski a, np.أَخَذَ lub u, np. أُخِذَ );
pod literą alif jeśli hamza wokalizowana jest przez samogłoskę i, np.إِبْداع.

2. W środku wyrazu:

nad literą alif, jeśli hamza poprzedzona jest bezpośrednio lub wokalizowana przez samogłoskę a, np.: سَأَلَ ,يَأْكُلُ ;
nad literą yāᵓ bez kropek, jeśli hamza poprzedzona jest bezpośrednio lub wokalizowana przez samogłoskę i, np. سُئِلَ ,بِئْرٌ ;
nad literą wāw, jeśli hamza poprzedzona jest bezpośrednio lub wokalizowana przez samogłoskę u, np. سُؤالٌ , بُؤْبُؤ – wyjątkowo wyraz مَسْؤُول zapisywany jest również w postaci مَسئول ;
osobno, jeśli hamza poprzedzona jest bezpośrednio przez długą samogłoskę ā, np. يَتَساءَلُ .

3. Na końcu wyrazu:

nad literą alif, jeśli hamzę poprzedza bezpośrednio samogłoska a, np.لَمْ يَبْدَأْ;
nad literą yāᵓ bez kropek, jeśli hamzę poprzedza bezpośrednio samogłoska i, np. لَمْ يُسِئْ;
nad literą wāw, jeśli hamzę poprzedza bezpośrednio samogłoska u, (np.لم تَمُؤْ);
osobno, jeśli hamza poprzedzona jest bezpośrednio przez długą samogłoskę np. داء ,نِيء ,سُوءٌ lub spółgłoskę niewokalizowaną np. شَيْء ,ضَوْءٌ ,مَرْءٌ

II. Nie piszemy hamzy:

W przedimku, np. المدرسة .
W formach trybu rozkazującego, np. اجلس .
W niektórych formach derywowanych (m.in. w tematach VII, VIII, IX, X,), jak np. استعمال ,احمرّ - يحمرّ اقترب - يقترب ,انتحر - ينتحر .
Na początku kilku takich wyrazów jak: اسم, ابن, امرأة, اثنان, التي, الذين, الله .

III. Hamza zanika całkowicie:

W formach czasu teraźniejszego tematu IV i odpowiednio w trybach, jak np. يُرْسِلون (nie dotyczy to trybu rozkazującego, np. أَرْسِلْ ).
W formach trybu rozkazującego czasowników أَخذ، أَكل i أَمر . Stąd takie formy, jak خُذ، كُل، مُر ،
Po dołączeniu przyimka do wyrazu określonego, np.: لِلْمُدير .
W wyrażeniu بسم الله .

Znak umieszczony nad literą alif oznacza zwarcie krtaniowe (hamzę) wraz z następującą bezpośrednio po nim długą samogłoską ā, jak np.: آمِر (ᵓāmir).

Pismo odręczne charakteryzuje się pewnymi uproszczeniami:

pozioma kreska nad lub pod literą zamiast dwóch kropek, np: ة ، ت.
„daszek” nad literą zamiast trzech kropek, np.: ش ، ث.
„haczyk” w zakończeniu litery zamiast kropek, np.: ن ، ك ، ق.

Kształt i sposób łączenia liter może się różnić w zależności od formy kaligraficznej. W najczęściej stosowanych w druku i w systemach komputerowych czcionkach wygląda to tak:

هذا بيت صغير. في البيت مطبخ وغرفة وحمام. أمام البيت شارع وفي الشارع سيارة. خلف البيت حديقة جميلة. في الحديقة شجرة مرتفعة وفوق الشجرة قطة كبيرة. حول البيت سياج ملون.

Natomiast tekst ten zapisany czcionką zbliżoną wyglądem do pisma odręcznego prezentuje się np. tak:

Ortografia arabska nie uwzględnia rozróżnienia na małe i duże litery

Klawiatura komputerowa

A tak arabskie litery i znaki diakrytyczne rozłożone są na klawiaturze komputerowej:

bez wciśniętego dodatkowego klawisza:
z wciśniętym klawiszem Shift:
z wciśniętym klawiszem Alt/Option: