Rozlewiska na południu Iraku

Inaczej niż w arabszczyźnnie literackiej, orzeczenie czasownikowe w dialekcie irackim stoi z reguły po podmiocie. Chodzi oczywiście o zdania, w których podmiot wyrażony jest wprost, np.: Abū-hum yištuġul bi⏝l-ḫāriǧIch ojciec pracuje za granicą. Podmiot bowiem może być także zawarty w samej tylko formie osobowej czasownika, np.: rāḥaw il-BaġdādPojechali do Bagdadu.

Czasy

Forma czasu teraźniejszego służy w pierwszej kolejności do opisu czynności i zdarzeń stałych lub powtarzających się, jak np.: Karīma tidrus hendeseKarima studiuje inżynierię. Może też wyrażać przyszłość, np.: ᶜugub bāčir ništirī seyyāra ǧdīdePojutrze kupujemy nowy samochód.

Forma czasu przeszłego opisuje czynności i wydarzenia, które działy się i dokonały w przeszłości, przy czym to, ile trwały nie odgrywa roli, np.: il-ᶜām riḥnā⏝l-Amrīka ū-giḍyenā hnāke šahrēnW zeszłym roku pojechaliśmy do Ameryki i spędziliśmy tam dwa miesiące, Abū-ye ǧāb in-nā bezzūne zġīra⏝l-bārḥaMój ojciec przyniósł nam wczoraj małego kotka.

Czas przyszły tworzy się przez dodanie przed czasownikiem w czasie teraźniejszym partykuły rāḥ (rzadziej ḥā), np.: rāḥ nirǧaᶜ bi⏝l-lēlWrócimy wieczorem, baᶜad isbūᶜ rāḥ yiḫalṣūn⏝il-medreseZa tydzień skończą szkołę. Zamiast partykuły rāḥ bywa też używana odpowiednia forma osobowa imiesłowu czynnego czaownika rāḥ, od którego, notabene, ta partykuła się wywodzi, np.: ānī rāyiḥ ezūr-kum bāčirOdwiedzę was jutro, humma rāyḥīn yitġaddūn wiyyā-ne⏝l-yōmOni zjedzą z nami dzisiaj obiad.

Aspekt ciągły czasownika, oznaczający czynności trwające nieprzerwanie w danym odcinku czasu, tworzy się przez dodanie partykuły da [de] przed czasownikiem w czasie teraźniejszym, np.: humma⏝mni⏝ṣ-ṣubuḥ de yilaᶜbūn ṭōbaOni od rana grają w piłkę, iḥne hesse de nišrab gahwa ū-da⏝nsōlifTeraz pijemy kawę i sobie gadamy. Aspekt ciągły czasowników nieprzechodnich wyrażany jest za pomocą formy imiesłowu czynnego, np.: hiyye hesse nāymeOna teraz śpi, ṣār il-hum sāᶜa gāᶜdīn hnāJuż od godziny tutaj siedzą. By wyrazić ciągłość czynności w czasie przeszłym, frazy takie jak wyżej należy poprzedzić odpowiednią formą osobową czaownika čān, np.: humma ṭūl⏝in-nahār čānaw de yilaᶜbūn ṭōbaCały dzień grali w piłkę, ḏāke⏝l-wakit činne de nišrab gahwa ū-nsōlifPiliśmy wtedy kawę i gadaliśmy sobie, hiyye čānat nāyme lammā ǧētūGdy przyszliście, ona spała.

Aspekt dokonany czasowników przechodnich wyraża się za pomocą imiesłowu czynnego, np.: māklīn hwāye timmen⏝il-yōmZjedli dzisiaj dużo ryżu, minū māḫiḏ qalam-ī?Kto zabrał moje pióro? čem kitāb inte qārī he⏝š-šahar?Ile książek przeczytałeś w tym miesiącu?

Inne rodzaje czynności: