1. Odmiana tzw. czasowników zdrowych, tzn. o rdzeniach niezawierających spółgłosek słabych („w” oraz „y”), hamzy ani identycznych drugiej i trzeciej spółgłoski rdzennej – na przykładzie kiteb – pisać, ṭilaᶜ – wyjść, ṭubaḫ – gotować oraz terǧem – tłumaczyć:
Czas przeszły | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |||||||
1 os. | kitebit | ṭilaᶜit | ṭubaḫit | terǧemit | kitebnā | ṭilaᶜnā | ṭubaḫnā | terǧemnā |
2 os. r.m. | kitebit | ṭilaᶜit | ṭubaḫit | terǧemit | kitebtū | ṭilaᶜtū | ṭubaḫtū | terǧemtū |
2 os. r.ż. | kitebtī | ṭilaᶜtī | ṭubaḫtī | terǧemtī | kitebten | ṭilaᶜten | ṭubaḫten | terǧemten |
3 os. r.m. | kiteb | ṭilaᶜ | ṭubaḫ | terǧem | kitbaw | ṭilᶜaw | ṭubḫaw | terǧemaw |
3 os. r.ż. | kitbat | ṭilᶜat | ṭubḫtat | terǧemaw | kitben | ṭilᶜen | ṭubḫen | terǧemen |
Czas teraźniejszy | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |||||||
1 os. | aktib | aṭlaᶜ | aṭbuḫ | eterǧim | niktib | niṭlaᶜ | nuṭbuḫ | interǧim |
2 os. r.m. | tiktib | tiṭlaᶜ | tuṭbuḫ | itterǧim | tikitbūn | tiṭilᶜūn | tuṭubḫūn | itterǧimūn |
2 os. r.ż. | tikitbīn | tiṭilᶜīn | tuṭubḫīn | itterǧimīn | tikitben | tiṭilᶜen | tuṭubḫen | itterǧimen |
3 os. r.m. | yiktib | yiṭlaᶜ | yuṭbuḫ | yiterǧim | yikitbūn | yiṭilᶜūn | yuṭubḫūn | yiterǧimūn |
3 os. r.ż. | tiktib | tiṭlaᶜ | tuṭbuḫ | itterǧim | yikitben | yiṭilᶜen | yuṭubḫen | yiterǧimen |
W większości czasowników o rdzeniach trójspółgłoskowych pierwszą samogłoską tematyczną w formach czasu przeszłego oraz samogłoską prefiksu czasu teraźniejszego jest i. Niekiedy jednak jest to u, np.: burad / yubrud – ochłodzić się, buṣaṭ / yubsuṭ – bić, ṭubaḫ / yuṭbuḫ – gotować, ḍufar / yuḍfur – pleść, zaplatać, ḍubaṭ / yuḍbuṭ – regulować, ustawić, ṣufag / yuṣfug – trzasnąć (np. drzwiami), ṣubar / yuṣbur – być cierpliwym, kubar / yukbur – urosnąć, kumaš / yukmuš – chwycić, muraḍ / yumruḍ – zachorować. Nie jest to przy tym efektem działania jakiejkolwiek reguły. Są też czasowniki, w których funkcjonują oba warianty, jak np. ṭufar / yuṭfur, yiṭfur – skakać, czy ṭilab / yiṭlub, yuṭlub – prosić, żądać.
2. Odmiana pozostałych typów czasowników – na przykładzie: ekel – jeść, wugaf – stanąć, zatrzymać się, degg – stukać, gāl – powiedzieć, ḥičā – mówić, opowiadać:
Czas przeszły | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |||||||||
1 os. | ekelit | wugafit | deggyēt | gilit | ḥčyēt | ekelnā | wugafnā | deggynā | gilnā / ginnā | ḥčyēnā |
2 os. r.m. | ekelit | wugafit | deggyēt | gilit | ḥčyēt | ekeltū | wugaftū | deggyētū | giltū / gittū | ḥčyētū |
2 os. r.ż. | ekeltī | wugaftī | deggyētī | giltī / gittī | ḥčyētī | ekelten | wugaften | deggyēten | gilten / gitten | ḥčyēten |
3 os. r.m. | ekel | wugaf | degg | gāl | ḥičā | eklaw | wugfaw | deggaw | gālaw | ḥičaw |
3 os. r.ż. | eklet | wugfet | degget | gālat | ḥičet | eklen | wugfen | deggen | gālen | ḥičen |
Czas teraźniejszy | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |||||||||
1 os. | ākul | ōgaf | edugg | agūl | aḥčī | nākul | nōgaf | indugg | ngūl | niḥči |
2 os. r.m. | tākul | tōgaf | itdugg / iddugg | tgūl | tiḥčī | tāklūn | tōgfūn | itduggūn / idduggūn | tgūlūn | tiḥčūn |
2 os. r.ż. | tāklīn | tōgfīn | itduggīn / idduggīn | tgūlīn | tiḥčīn | tāklen | tōgfen | itduggen / idduggen | tgūlen | tiḥčen |
3 os. r.m. | yākul | yōgaf | yidugg | yigūl | yiḥiči | yāklūn | yōgfūn | yiduggūn | yigūlūn / yiglūn | yiḥčūn |
3 os. r.ż. | tākul | tōgaf | itdugg | tgūl | tiḥiči | yāklen | yōgfen | yiduggen | yigūlen | yiḥčen |
Tak samo jak ekel odmienia się czasownik aḫaḏ – brać. W obu pierwotna hamza została w formach czasu teraźniejszego zastąpiona długą samogłoską ā. Inaczej niż w czasowniku umar / yuᵓmur – rozkazywać, gdzie hamza w całej odmianie zachowała się.
Z kolei w prefiksach form czasu teraźniejszego czasowników, w których pierwszą spółgłoską rdzenną jest wāw pojawia się regularnie długa samogłoska ō, np.: wugaᶜ / yōgaᶜ – spadać, wuṣal / yōsal – przybyć, dotrzeć, wuṣaf / yōṣif – opisać, wuzan / yōzin – ważyć.
W czasie przeszłym odmiana czasowników o identycznej drugiej i trzeciej spółgłosce rdzennej, jak degg, upodobniła się zupełnie do odmiany czasowników, w których trzecią spółgłoską rdzenną jest yāᵓ, co pokazuje Tabela 7. To samo dotyczy tych czasowników, w których ostatnią rdzenną spółgłoską jest wāw, np.: riǧā / riǧēt – prosić, diᶜā / diᶜēt – zaprosić, niǧā / niǧēt – uratować się, nimā / nimyēt – rozwinąć się. W tym przypadku takie ujednolicenie rozciąga się również na odmianę w czasie teraźniejszym. Stąd odpowiednio: yirǧī, yidᶜī, yinǧā, yinmā, choć można również usłyszeć warianty yirǧū czy yidᶜū.
Z podobnym wariantem jak yiglūn w liczbie mnogiej 3 os. r.m. mamy do czynienia w przypadku czasownika rād – chcieć, gdzie obok formy yirīdūn występuje też wariant yirdūn, który w pewnych wyrażeniach ulega dodatkowemu skróceniu, np.: ard⏝aṭlaᶜ obok erīd aṭlaᶜ – chcę wyjść.
Osobnej uwagi wymaga czasownik iǧe (ǧā) – przychodzić. Odmienia się co prawda dokładnie według schematu reprezentowanego przez czasownik ḥičā w Tabeli 49, odróżnia go jednak wielość wariantów w czasie przeszłym.
Czas przeszły | ||
---|---|---|
Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
1 os. | iǧēt, ǧēt | iǧēnā, ǧēnā |
2 os. r.m. | iǧēt, ǧēt | iǧētū, ǧētū |
2 os. r.ż. | iǧētī, ǧētī | iǧēten, ǧēten |
3 os. r.m. | iǧe, ǧā | iǧaw, iǧawwi, ǧawwi |
3 os. r.ż. | iǧet, iǧetti, ǧet, ǧetti | iǧen, ǧenni |
Czas teraźniejszy | ||
---|---|---|
Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
1 os. | eǧī | niǧī |
2 os. r.m. | tiǧī | tiǧūn |
2 os. r.ż. | tiǧīn | tiǧen |
3 os. r.m. | yiǧī | yiǧūn |
3 os. r.ż. | tiǧī | yiǧen |