Istnieje wiele wzorów strukturalnych przymiotników. Poniżej zaprezentowane zostały te, które najczęściej spotyka się we współczesnej arabszczyźnie:
Wzór | Przykłady | ||
---|---|---|---|
فَعِلٌ | faᶜilun | فَرِحٌ، وَسِخٌ ، خَشِنٌ |
fariḥun, wasiḫun, ḫašinun radosny, brudny, szorstki |
فَعْلانُ | faᶜlānu | جَوْعان، سَكْران، زَعْلان |
ǧawᶜānu, sakrānu, zaᶜlanu głodny, pijany, zły |
أَفْعَلُ | afᶜalu | أَبْيَضُ، أَعْرَجُ، أَصْلَعُ |
ᵓabyaḍu, ᵓaᶜraǧu, ᵓaṣlaᶜu biały, kulawy, łysy |
فَعِيلٌ | faᶜīlun | كَبيرٌ، شَريفٌ، جَريحٌ |
kabīrun, šarīfun, ǧarīḥun duży, szlachetny, ranny |
فَعُولٌ | faᶜūlun | كَسولٌ، صَبورٌ، حَسودٌ |
kasūlun, ṣabūrun, ḥasūdun leniwy, cierpliwy, zazdrosny |
فَعْلٌ | faᶜlun | صَعْبٌ، سَهْلٌ، ضَخْمٌ |
ṣaᶜbun, sahlun, ḍaḫmun trudny, łatwy, ogromny |
فُعْلٌ | fuᶜlun | صُلْبٌ، حُرٌّ، مُرٌّ |
ṣulbun, ḥurrun, murrun twardy, wolny, gorzki |
فَيْعِلٌ | fayᶜilun | مَيِّتٌ، جَيِّدٌ، سَيِّئٌ |
mayyitun, ǧayyidun, sayyiᵓun martwy, dobry, zły |
W sposób całkowicie regularny tworzone są przymiotniki relacyjne – tzn. przy pomocy afiksu -iyy-, jak np.:
مِصْرُ (Miṣru – Egipt) → مِصْرِيٌّ (miṣriyyun – egipski),
بولَنْدا (Būlandā – Polska) → بولَنْدِيٌّ (būlandiyyun – polski),
عِلْمٌ (ᶜilmun – wiedza, nauka) → عِلْمِيٌّ (ᶜilmiyyun – naukowy),
ثَقافةٌ (ṯaqāfatun – kultura) → ٌثَقافِيّ (ṯaqāfiyyun – kulturowy, kulturalny),
ذَهَبٌ (ḏahabun – złoto) → ذَهَبِيٌّ (ḏahabiyyun – złoty),
مَساءٌ (masāᵓun – wieczór) → مَسائِيٌّ (masāᵓiyyun – wieczorowy),
سِياسةٌ (siyāsatun – polityka) → ٌسِياسِيّ (siyāsiyyun – polityczny),
جامِعةٌ (ǧāmiᶜatun – uniwersytet) → جامِعِيٌّ (ǧāmiᶜiyyun – uniwersytecki),
طَبيعةٌ (ṭabīᶜatun – natura) → طَبيعِيٌّ (ṭabīᶜiyyun – naturalny,
فَوْضى (fawḍā – chaos) → فَوْضَوِيٌّ (fawḍawiyyun – chaotyczny).
W formach l.p. r.m. tych przymiotników afiks -iyy-, w związku z bardzo częstym niewymawianiem końcówek przypadka i nieokreśloności, może ulegać redukcji do długiej samogłoski ī. Pociąga to za sobą zmianę miejsca akcentu wyrazowego. Stąd takie warianty wymowy jak miṣrī, būlandī, ᶜilmī, ṯaqāfī, ḏahabī, masāᵓī siyāsī, ǧāmiᶜī, ṭabīᶜī czy fawḍawī.
Funkcję przymiotników pełnią też imiesłowy przymiotnikowe, które również tworzone są w sposób całkowicie regularny:
a) tematy o rdzeniach trójspółgłoskowych:
Imiesłów czynny | Imiesłów bierny | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Temat | Wzór | Przykład | Wzór | Przykład | ||||
I | فاعِلٌ | fāᶜilun | كاتِبٌ | kātibun | مَفْعولٌ | mafᶜūlun | مَكْتوبٌ | maktūbun |
II | مُفَعِّلٌ | mufaᶜᶜilun | مُدَرِّسٌ | mudarrisun | مُفَعَّلٌ | mufaᶜᶜalun | مُدَرَّسٌ | mudarrasun |
III | مُفاعِلٌ | mufāᶜilun | مُشاهِدٌ | mušāhidun | مُفاعَلٌ | mufāᶜalun | مُشاهَدٌ | mušāhadun |
IV | مُفْعِلٌ | mufᶜilun | مُرْسِلٌ | mursilun | مُفْعَلٌ | mufᶜalun | مُرْسَلٌ | mursalun |
V | مُتَفَعِّلٌ | mutafaᶜᶜilun | مُتَكَلِّمٌ | mutakallimun | مُتَفَعَّلٌ | mutafaᶜᶜalun | مُتَكَلَّمٌ | mutakallamun |
VI | مُتَفاعِلٌ | mutafāᶜilun | مَتَعاوِنٌ | mutaᶜāwinun | مُتَفاعَلٌ | mutafāᶜalun | مُتَعاوَنٌ | mutaᶜāwanun |
VII | مُنْفَعِلٌ | munfaᶜilun | مُنْكَسِرٌ | munkasirun | مُنْفَعَلٌ | munfaᶜalun | مُنْكَسَرٌ | munkasarun |
VIII | مُفْتَعِلٌ | muftaᶜilun | مُقْتَرِبٌ | muqtaribun | مُفْتَعَلٌ | muftaᶜalun | مُقْتَرَبٌ | muqtarabun |
IX | مُفْعَلٌّ | mufᶜallun | مُحْمَرٌّ | muḥmarrun | ||||
X | مُسْتَفْعِلٌ | mustafᶜilun | مُسْتَقْبِلٌ | mustaqbilun | مُسْتَفْعَلٌ | mustafᶜalun | مُسْتَقْبَلٌ | mustaqbalun |
b) tematy o rdzeniach czterospółgłoskowych:
Imiesłów czynny | Imiesłów bierny | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Temat | Wzór | Przykład | Wzór | Przykład | ||||
I | مُفَعْلِلٌ | mufaᶜlilun | مُتَرْجِمٌ | mutarǧimun | مُفَعْلَلٌ | mufaᶜlalun | مُتَرْجَمٌ | mutarǧamun |
II | مُتَفَعْلِلٌ | mutafaᶜlilun | مُتَجَمْهِرٌ | mutaǧamhirun | مُتَفَعْلَلٌ | mutafaᶜlalun | مُتَجَمْهَرٌ | mutaǧamharun |
III | مُفْعَلِلٌ | mufᶜalillun | مُطْمَئِنٌّ | muṭmaᵓinnun | مُفْعَلَلٌ | mufᶜalallun | مُطْمَأَنٌّ | muṭmaᵓannun |