• Rzeczownik
• Określoność
• Rodzaj
• Liczba
• Deklinacja
• Rzeczowniki odsłowne
• Zdrobnienia

Tworzone są od tematów czasownikowych i oznaczają nazwy czynności. W odniesieniu do tematów podstawowych (temat I), podobnie jak w przypadku tzw. liczby mnogiej łamanej, nie ma jednolitych reguł ich tworzenia. Można wyodrębnić kilkadziesiąt form słowotwórczych tego typu rzeczowników. Oto niektóre z nich:

كَتَبَ → كِتابةٌ (kataba → kitāba^tun – pisanie);

جَلَسَ → جُلوسٌ (ǧalasa → ǧulūs^un – siedzenie);

ضَرَبَ → ضَرْبٌ (ḍaraba → ḍarb^un – bicie, uderzanie);

كَذَبَ → كَذِبٌ (kaḏaba → kaḏib^un – kłamanie);

عَمِلَ → عَمَلٌ (ᶜamila → ᶜamal^un – praca);

ذَهَبَ → ذَهابٌ (ḏahaba → ḏahāb^un – pójście);

كَرَهَ → كَراهِيةٌ (karaha → karāhiya^tun – nienawiść);

رَحِمَ → رَحْمةٌ (raḥima → raḥma^tun – miłosierdzie);

عَلِمَ → عِلْمٌ (ᶜalima → ᶜilm^un – wiedza);

خَفَقَ → خَفَقانٌ (ḫafaqa → ḫafaqān^un – trzepotanie);

فَسَدَ → فَسادٌ (fasada → fasād^un – zepsucie);

دَخَلَ → دُخولٌ (daḫala → duḫūl^un – wchodzenie);

سَأَلَ → سُؤالٌ (saᵓala → suᵓāl^un – pytanie);

فَرِّ → مَفَرٌّ (farra → mafarr^un – ucieczka);

جاءَ → مَجِيءٌ (ǧāᵓa → maǧīᵓ^un – przyjście);

عَرَفَ → مَعْرِفةٌ (ᶜarafa → maᶜrifa^tun – znajomość);

قامَ → قِيامٌ (qāma → qiyām^un – wstawanie).

W związku z powyższym nie pozostaje nic innego jak tylko uczyć się tych rzeczowników na pamięć podobnie jak wszystkich innych nowo poznawanych słówek.

Natomiast rzeczowniki odsłowne pochodzące od czasowników derywowanych tworzone są w oparciu o ściśle określone wzorce, co pokazują następujące tabele.

a) tematy o rdzeniach trójspółgłoskowych:

więcej

b) tematy o rdzeniach czterospółgłoskowych:

Rzeczowniki z prefiksem ma- (مَـ)

Obejmują one pojęcia oznaczające miejsce lub czas jakiejś czynności czy też zdarzenia. Generalnie tworzone są w oparciu o dwa wzory różniące się tylko środkową samogłoską:

a) مَفْعَلٌ (mafᶜal^un), jak np.: مَدْخَلٌ (madḫal^un – miejsce, przez które się wchodzi, czyli wejście), مَخْرَجٌ (maḫraǧ^un – miejsce, przez które się wychodzi, czyli wyjście), مَكْتَبٌ (maktab^un – miejsce, gdzie się pisze, czyli biuro lub biurko) مَسْكَنٌ maskan^un – miejsce, gdzie się mieszka, czyli mieszkanie), مَسْبَحٌ (masbaḥ^un – miejsce, gdzie się pływa, czyli basen);

b) مَفْعِلٌ (mafᶜil^un), jak np.: مَسْجِدٌ (masǧid^un – miejsce bicia modlitewnych pokłonów, czyli meczet), مَشْرِقٌ (mašriq^un – czas lub miejsce wschodu słońca, wschód), مَوْلِدٌ (mawlid^un – czas lub miejsce urodzenia), مَغْرِبٌ (maġrib^un – czas lub miejsce zachodu słońca, zachód), مَوْعِدٌ (mawᶜid^un – czas lub miejsce umówionego spotkania).

W użyciu są również rzeczowniki tworzone według wzoru مَعْعَلةٌ (mafᶜalat^un), jak np.: مَكْتَبةٌ (maktaba^tun – miejsce ksiąg, czyli biblioteka), مَقْبَرةٌ maqbarat^un – miejsce chowania zmarłych, czyli cmentarz), مَحْكَمةٌ (maḥkama^tun – miejsce, gdzie się sądzi, czyli sąd).

W tematach wyrazowych, w których drugą lub trzecią spółgłoską rdzenną jest w (و) lub y (ي) występują dodatkowe zmiany fonetyczne, jak np.: مَكانٌ (makān^un [zamiast *makwan^un] – miejsce) czy مَرْعىً (marᶜaⁿ [zamiast *marᶜay^un] – pastwisko). więcej

Rzeczowniki z prefiksem mi- (مِـ)

Oznaczają one najogólniej narzędzia, instrumenty lub przyrządy. Tworzone są w oparciu o trzy wzory:

a) مِفْعَلٌ (mifᶜal^un), jak np.: مِبْرَدٌ (mibrad^un – przyrząd do piłowania, czyli pilnik), مِفَكٌّ (mifakk^un – przyrząd do odkręcania, czyli śrubokręt), مِقَصٌّ (miqass^un – przyrząd do krojenia, czyli nożyce), مِصْعَدٌ misᶜad^un – urządzenie do unoszenia, czyli winda), مِدْفَعٌ (midfaᶜ^un – dosł. machina do wypychania lub wyrzucania, czyli działo lub armata).

b) مِفْعالٌ (mifᶜāl^un), jak np.: مِفْتاحٌ (miftāḥ^un – narzędzie do otwierania, czyli klucz), مِحْراثٌ (miḥrāṯ^un – narzędzie do orki, czyli pług), مِقْياسٌ (miqyās^un – instrument do mierzenia, czyli miernik), مِصْباحٌ (miṣbāḥ^un – przyrząd do oświetlania, czyli lampa), مِنْفاخٌ (minfāḫ^un – narzędzie do nadmuchiwania, czyli pompka).

c) مِفْعَلةٌ (mifᶜala^tun), jak np.: مِكْنَسةٌ (miknasa^tun – narzędzie do zamiatania, czyli miotła), مِلْعَقةٌ (milᶜaqa^tun – dosł. przyrząd oblizywania, czyli łyżka), مِطْحَنةٌ (miṭḥana^tun – przyrząd lub maszyna do mielenia, czyli młynek lub młyn), مِطْرَقةٌ (miṭraqa^tun – narzędzie do stukania, czyli młotek).

W tematach wyrazowych, w których pierwszą lub trzecią spółgłoską rdzenną jest و (w) lub ي (y) zachodzą dodatkowe zmiany fonetyczne, jak np.: مِيزانٌ (mīzān^un [zamiast *miwzān^un] – waga) czy مِكْواةٌ (mikwā^tun [zamiast *mikwaya^tun] – żelazko). więcej

Rzeczowniki z sufiksem -a^tun (ـَةٌ) wskazującym na jednostkowość

Tworzone są najczęście od rzeczowników zbiorowych i oznaczają wówczas jedną rzecz spośród całości, jedną sztukę z całego zbioru jak np.:

تُفّاحٌ (tuffāḥ^un) – jabłka → تُفّاحةٌ (tuffāḥa^tun – jedno jabłko);

تَمْرٌ (tamr^un) – daktyle → تَمْرةٌ (tamra^tun – jeden owoc daktyla);

ثَمَرٌ (ṯamar^un) – owoce → ثَمْرةٌ (ṯamra^tun – jeden owoc);

شَعْرٌ (šaᶜr^un) – włosy → شَعْرةٌ (šaᶜra^tun – jeden włos);

بَصَلٌ (basal^un) – cebula → بَصَلةٌ (baṣala^tun – jedna cebula);

حَمامٌ (ḥamām^un) – gołębie → حَمامةٌ (ḥamāma^tun – jeden gołąb);

حَديدٌ (ḥadīd^un) – żelazo → حَديدةٌ (ḥadīda^tun – kawałek żelaza);

أَكْلٌ (ᵓakl^un) – jedzenie → أَكْلةٌ (ᵓakla^tun – porcja jedzenia, potrawa);

Formowane w ten sposób rzeczowniki mogą też oznaczać jednorazowe czynności, jak np.: جَلْسةٌ (ǧalsa^tun – posiedzenie), ضَرْبةٌ (ḍarba^tun – uderzenie), فَرْحةٌ (farḥa^tun – akt radości), اِبْتِسامةٌ (ibtisāma^tun – uśmiech).